ترجمه طنز : چالشی بر سر راه ترجمه شفاهی

مقدمه

در چند دهه‌ی اخیر جهانی‌شدن و ائتلاف مناطق مختلف هم‌راستا با همایش‌های چندزبانه شدت گرفته است. اگرچه سال‌های سال است که ترجمه شفاهی در همایش‌ها جزئی از مشاغل به‌حساب می‌آید، اما برنامه‌های آموزشی برای مترجمان شفاهی موقعیت‌های گوناگونی را در رابطه با نیاز به راهنمای جامع در این حوزه کسب کرده‌اند (نولان، ۲۰۰۵) ترجمه شفاهی را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: «انتقال مفهوم میسان در فرهنگِ، سودمندی ترجمه شفاهی ریشه در این حقیقت دارد که مفهوم سخنان سخنران در زبان او به بهترین نحو ممکن بیان می‌شود و شنوندگان نیز در زبان خود آن را به بهترین نحو درک می‌کنند آنولان، ۲۰۰۵). در فرایند ترجمه‌ی شفاهی تک‌تک عناصر معنایی و همچنین همایان ثبات و عواطف سخنران در زبان مبدأ روانه‌ی شنوندگان و زبان مقصد می‌گردد. بنابراین مترجمان شفاهی باید آگاهی کاملی از مفاهیم بیان‌شده داشته باشند و بتوانند عبارات شفاهی دقیق و شفافی به کار برند. بهره‌مندی از حافظه‌ی قوی و مهارت‌های پژوهشی نیز برای آن‌ها بسیار مهم است. مترجمان شفاهی همواره باید علاقه‌مند به آشنایی بافرهنگ بسترهای و بسترهای سیاسی متفاوت باشند به‌هرحال انتقال مطلب به زبان دیگر و حفظ جنبه‌ی طنز آن در ترجمه شفاهی اگر غیرممکن نباشد، کاری است بس دشوار، در چنین شرایطی ترجمه دقيق یقیناً می‌تواند کارساز باشد، اما ضروری نیست. درواقع لطيفه تنها ظاهر ماجراست. بسیاری از سخنرانان برای احیای مبحثی کسل‌کننده با تغییر حال و هوای همایش به طنز روی می‌آورند. برخی نیز باهدف ایجاد ظاهری زیرکانه با روابطی نزدیک با شنوندگان صحبت‌هایشان را با طنز آغاز می‌کند. دیگران نیز برای انتقال نکته‌ای مهم و اساسی دست به دامن طنز می‌شوند. در این شرایط مفهوم بسیار مهم‌تر از طنز است و مترجم باید بکوشد تا مفهوم پیام را منتقل کند. ترجمه‌ی شفاهی یکی از خدمات ضروری در همایش‌ها به شمار می‌آید. سهولت تبادل معيارها میان حضار و همچنین کمک به درک سخنان ایرادشده از مزایای این حرفه است. ( ترجمه ارزان خدمات متفاوت رویال ترجمه)

دشواری ترجمه‌ی طنز

شیوه های رایجی که مترجمان شفاهی در پیش می‌گیرند این است که پیش از شروع همایش با کسب اطلاعاتی پیرامون موضوع همایش از مدیران برگزارکننده و مطالعه آن‌ها، به در کی ابتدایی از موضوع و واژه‌های تخصصی می‌رسند مترجمان كتبي با شفاهی که برای سازمان با کارفرمایي خاص کار می‌کنند، پس از مدتی کوتاه با موضوع و کلمات تخصصی آن حوزه آشنا می‌شوند مترجمان شفاهی با از بین بردن فاصله‌ها و ایجاد پلی میان زبان‌ها. بار تفهیم موضوع را از دوش سخنرانان برمی‌دارند و به شنوندگان کمک می‌کنند تا متوجه سخنان مطرح‌شده شوند در فرایند ترجمه شفاهی مشکلات متعددی وجود دارد مثل سرعت سخنرانی، موضوع بحث و گونه‌ی مخاطبان، مترجمان شفاهی پیاپی از صحبت‌ها نکنِ برداری و همان جملات را با زبان مقعد دوباره گویی می‌کنند، این شیوه بسته به طول جملات مطرح‌شده می‌تواند در یک یا چند مرحله انجام شود. مترجم در این شیوه متکی به قدرت حافظه خود است، اما شیوه‌های نکته برداری نیز بسیار مهم هستند وی زمان بسیار کوتاهی برای تأمل بر گفته‌ها و پیام‌ها دارد در مقابل #مترجمهم‌زمان اصلاً زمانی برای چیدمان پیام ندارد، زیرا فرایند ترجمه هم‌زمان با سخنرانی انجام می‌پذیرد بااین‌حال می‌توان با آموزش‌های فیزیکی و ذهنی مناسب از میدان مهارت‌های ارتباط آنی سربلند بیرون آمد. در این شیوه نه ندرت ذهنی به کار می‌آید و نه تمرینات ذهنی، همچنین زمان بسیار کوتاهی برای نکته برداری وجود دارد. حتی به این مشکلات هم می‌توان باافتخار فائق آید. اما مشکلی که موذیانه از دید پنهان می‌ماند و وقوعش بعید به نظر می‌آید. این است که چگونه می‌توان لطیفه‌های غیرمنتظره را ترجمه کرد. در هرلحظه از یک سخنرانی کسل‌کننده باید انتظار چنین لطیفه‌هایی را داشت مترجم باید مراقب هدف طنز باشد در صورت امکان بهتر است آن را حفظ نمود، چراکه می‌تواند قسمتی از پیام سخنران باشد. در چنین مواقعی طنز تنها اتفاقی صرف در میان سخنان سخنران نیست و مترجمی که

نتواند. نکته ی طنز آمیز را ترجمه کند، در انتقال مطلب شکست خورده است (نولان، ۲۰۰۵) هدف(#ترجمهارزان تخصص ماست ) تمام انواع عطر اساس ایجاد ارتباط است. طنز را در ابتدائی ترین سطح خود می توان پیامی تعمدی یا غیر تعمدی دانست که در قالبی خنده آور مطرح می شود. لطیفه ها در تعین شخصیت ما، نوع تصوری که از خود داریم و در نتیجه نحوه ارتباط ما با دیگران نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. شوخ طبعی در طول تاریخ بخشی مهمی از ویژگی بشر و جوامع بوده است (چین و قوت، ۱۹۷۹), طنز مرزی ندارد، و در هر بستر اجتماعی نفوذ می کند. شکی نیست که طنز و شادی بخشی ضروری در انسانت است البنج، ۲۰۰۲) دیواری این حوزه ریشه در عقبه‌ی خاص فرهنگ یک جامعه دارد (بر او و گنزالو، ۲۰۰۳). مترجم شفاهی باید به دو زبان و فرهنگ آن دو مسلط باشد. ( كاسترو رویگ). بنابراین ارجاعات فرهنگی، جناس ها و دیگر ابزار طنز باید در ترجمه ی شفاهی نمود پیدا کنند، به طوری که مخاطب از گفته ها لذت ببرد. پسرای مفهوم بخشیدن به لطیفه ها بهتر است با مطالعهی روش های متفاوت الطبقه گویی و طنز بر آن بود که آن لطیفه ها و جناس ها را ترجمه کرد. کتاب گنجینه ی طنز نوشته ی آیزاک آسیموف، منبع مناسبی است که به دسته بندی و تحليل أنواع لطیفه ها می پردازد. بنا به گفته های آسیموف در این کتاب، تمام انواع تن بسته به نوع هدفشان با خلاف قواعد هستند یا مضحک و غیر منطقی اند. آیا غیر منطقی بودن طنز موجب سختی و آسانی آن در ترجمه است؟ آیا عامل تشخیص

از آن جایی که مهارت لطیفه گویی با تمرین بهبود می یاید، مترجم شفاهی باید در فراگیری این هنر مهار ست داشته باشد تا بتواند مهارتش را در ترجمه ی طنز فزونی بخشد أنولان، ستایعی که به این حوزه پرداخته اند بیشتر ترجمه مفهومی را پیشنهاد می کنند، چرا که مؤلفه های طنز در زبان مبدأ و مقصد یکسان نیست. به عبارتی دیگر هنگامی که ترجمسهای لطیفهای ناممکن است، مترجم دست کم باید از حضار بخواهد البخند بزنند. در این شیوه که آخرین راه حل است، مترجم در حقیقت مفهوم را قربانی درک مخاطب کرده است انواع طنز در تعریف طنز آماده است: طنز، تمایل با توانایی تفکر به جنبه ی خنده آور پدیده هاست. پا می توان گفت جملات طنزآمیز را برای نشان دادن این توانایی به کار می برند، طنز، ویژگی خاص پدیده ای است که مردم به موجب آن می خندنده (Longman Dictionary of Contemporary English ۲۰۰۲)، طنز، پیامی است که نبوغ با مهارت گوینده ی آن قدرت به خنده انداختن مخاطب را دارد (WordWeb on - line , ۲۰۰۹). در تعریف لطیفه نیز آمده است: «لطیفه، سخن با حرکتی است که مخاطب را به خنده وا می دارد، (Longman Dictionary of Contemporary English ۲۰۰۲). الطيفه، حکایت پا سخنی طنز آمیز است که با هدف ایجاد خنده بیان می شود ، الطيفه ، حرکتی خنده آور یا عجیب است که با هدف سرگرمی انجام می شود، [Wordweb on - line ۲۰۰۹) نویسندگان بسیاری از آیزاک آسیموف، ۱۹۷۹ و لینچ، ۲۰۰۳) هر دوی این واژگان را تقریبا مشابه یکدیگر تعریف کرده اند و لطيفه را حرکتی برای بیان طنز خوانده اند. اما حرکتی که با روش و ابزاری متفاوت انجام می شود. عملا غیر ممکن است که طتز شفاهی را تنها در قالب یکی دو نوع آن تحلیل کرد بنابراین طبق آنچه گفته شد، بهتر است تمام انواع طنز و لطیفه ها را در قالب یک مجموعه مطالعه کرد، نه قسمت هایی متفاوت و مجزا از هم، زیرا ممکن است همه ی آن ها در کنار هم یا باهم رخ دهند یکی از رایج‌ترین انواع طنز در سخنرانی‌ها، طعنه و کنایه است. طنز هجوآمیز به‌اندازه‌ی کنایه دارای ظرافت نیست جناس با بازی با کلمات نیز حاوی واژگانی متعدد و هم‌آوا است. نیازی نیست که مترجمان شفاهی حماس را در ترجمه‌شان رعایت کنند زیرا ممکن است حال سخن چندان طنزآمیز نباشد. کنایه تیز معمولاً در موضوعات جدی

حفظ می شود و تاثیر آن به آهنگ سخن گوینده و مترجم بستگی دارد. برخی مواقع کنایه آن چنان ظریف است که اگر مترجم به اندازه ی کافی حساس نباشد متوجه آن نمی شود منتقدان هنری معمولا از فن انتقاد برای نقد در حوزه های ادبیات، تئاتر، فیلم با ورزش استفاده می کنند. منتقدان اجتماعی نیز برخی مواقع در مجامع بین المللی صریح و روشن سخن می گویند. کاربر: صحيح طنز می تواند ابزاری مؤثر برای تغییر شرایط اجتماعی باشد در ادامه چند مثال از شرایط واقعی بیان شده است. توجه داشته باشید که ترجمه لفظی از سخنان نمی تواند معنای مورد نظر را در خود بگنجاند. اگرچه تنها به دلیل تحلیل موضوع است که قسمتی از سخنان ایران شده در همایش های بین المللی در این بخش ارائه شده است سخنرانی آلبرت گور، در مورد گرمای کره ی زمین عنوان: حقیقتی درد آور سخنران در این متن از سه لطیفه استفاده کرده است در گذشته رئیس جمهور آمریکا بودم (خنده حضار) اصلا هم خنده دار نیست ... أخدهی بیشتر حضار) سخنران در بخش اول جمله ی خود مستقیما طعنه می زند و می خواهد مردم به واقعه ای حقیقی بخندند. او انتخابات سال ۲۰۰۰ را به رقیب خود جرج بوش واگذار کرد و این اتفاق در زندگی اش تأثیر گذار بود. می توان این لطیفه را این گونه برای مخاطب اسپانیایی زبان ترجمه کرد Yo era el próximo presidente de los Estados Unidos...) اما اگر مخاطب بی خبر از رویدادهای سیاسی باشد تأثیر سخن یکسان نخواهد بود او در بخش بعدی جمله خود با چهره ای خشک و سی روح از کنایه استفاده می کند و فقط قصد دارد خندی حضار را بشنود. همین طور هم شد. مترجم شفاهی باید تأثیر دقیقی پر مخاطب داشته باشد، در غیر این صورت سخنران که قصد تغییر حال و هوای همایش را دارد به هدفش نمی رسد. این جمله را نیز می توان این گونه به اسپانیایی ترجمه کرد: 6...peroeso no es tan gracioso...) اما آیا مخاطب قادر به درک مناسب آن خواهد بود در مدرسه‌مان معلم جغرافیای بسیار خوبی داشتیم [...] یکی از هم‌کلاسی‌هایم در کلاس ششم دستش را بالا آورد، بعد با اشاره به ساحل شرقی آمریکای جنوبی و ساحل

غربی آفریقا پرسید: «ایتا قبلا به هم چسبیده بودن؟!؟ جمله ی آخر ظاهرا با هدف خنداندن بیان شده بود، اما  سخنران با کمی تغییر در آهنگ سخن خود توجه حفاری را | جلب کرد. قصدش این بود که آن ها را به مسیر اشتباهی هدایت کند و بعد با جمله ای که پاسخ معلم به دانش آموز بود آن ها را شگفت زده کند: معلومه که نه، این مسخره ترین چیزیه که تاحالا شنیدم!» (خندهی بلند حفار). این جمله را با صدای متفاوت و تقليد گونه ای از معلم خود تقل کرد. گوینده در این قسمت با آهنگی طعنه آمیز و کنایه آمیز لطیفهی خود را بیان کرد که نمونه ای است از کار برد همزمان روش های متفاوت برای ایجاد خنده میان حضار مترجم می تواند همانند گوینده از تقلید صدا استفاده کند، و هم این که صرفا به ترجمه بپردازد و موقعیت طتتر را به خطر اندازد. ترجمه ی این جمله نیز به اسپانیایی می تواند این گونه باشد ...alguna vez estuvieron pegados? _.Por supuesto que no esaes la cosa más ridícula que he escuchado en mi vida آن هم کلاسیام بعدهاسناد شدو معلم مان هم مشاور علمی دولت کنونی (صدای خنده و تشويق). جالب است بدانید که گوینده در این جمله هم ترکیبی از آهنگ و ریتم و واژگان را به کار برد تا مخاطبان را به تنا: وادار کند کنایه، طعنه و روش های انتقادی اجتماعی را به وضوح مي توان در این مثال ها مشاهده کرد که هی میگی ابزار هایي هستند برای تحریک احساسات مخاطب و وادار ساختن آن ها | به همراه با گوينده این لطیفه از منظر ترجمه شفاهی حالت صعودی دارد زبرا قسمت دوم بار انتقادی و خشونت بیشتری دارد و دولت ہوش را هم نظر اجتماعی و هم از نظر سیاسی نقد می کند. | ترجمه ی این جمله نیز می تواند چنین باشد "Ese estudiante se metió a drogadicto en el mundo de los lerdos. El maestro ahora es asesor científico de la actual administración اما طنز آن‌طور که بایدوشاید در زبان مقصد بیان نمی‌شود

نتیجه

در این مقاله مشاهده نمودید که رویکرد و روش‌های جدیدی نیاز است تا مهارت‌های خاص و یاری رسان مترجمان شفاهی بهبود یابد. با این که ابزار متفاوتی برای بیان طنز وجود دارد، همان طور که پیش از این نیز اشاره شد، طنز به شکل مجموعه‌ای بیان می‌شود و باید به همان روش با آن برخورد کرد مهارت لطیفه‌گویی را می‌توان با تمرین بهبود بخشید بنابراین مترجم شفاهی باید تمام سعی و تلاش خود را برای ترجمه‌ی طنز به کار گیرد ناتوانی در انتقال پیام ستت به زبان مقصد در واقع به معنای شکست برجام است. مترجمان شفاهی در همایش‌ها حضور می‌یابند تا سخنان ایرادشده را در قالبی قابل‌اطمینان و قابل‌اعتماد به مخاطبان عرضه کند.